فرد معلول باید برنامه ورزشی مناسب با وضعیت بدنی اش داشته باشد. از آنجا که هر معلولیتی خصوصیات خاص خودش را دارد، تقریبا ناممکن و غیرمعقول است که همان برنامه ورزش افراد عادی را به معلولان توصیه کرد.
با توجه به نوع و شدت معلولیت، همیشه باید به عوامل خاصی مانند وضعیت تناسب اندام فعلی، چگونگی تطبیق دادن حرکات برای فرد به طوری که بتواند بدون خطر آنها را انجام دهد و از آسیب ها پیشگیری شود، مدت زمانی که هر تمرین باید طول بکشد و نشانه های هشداردهنده هنگام انجام تمرین ها توجه داشت.
برخی از داروهایی که فرد معلول مصرف می کند، ممکن است توانایی او را برای انجام فعالیت های جسمی یا پاسخ جسمی او را به ورزش تغییر دهند بنابراین لازم است قبل از تدوین یک برنامه ورزشی برای این افراد، بدانیم داروهای مصرفی شان چیست.
ورزش برای ویلچرنشینان
برای معلولان ویلچرنشین انجام ورزش های مقاومتی برای بهبود قدرت بالاتنه و کمک به کاهش احتمال آسیب توصیه می شود. برای انتخاب بهترین گزینه ورزشی، با پزشک یا فیزیوتراپیست مشورت کنید.
اگر بخواهید به طوری جدی تر به ورزش بپردازید، باید به فکر استفاده از تجهیزات ورزشی تخصصی معلولان باشید. در حال حاضر ماشین های جدیدی برای تمرین های قدرتی که برای افراد ویلچرنشین طراحی شده اند وجود دارد. همچنین می توانید از دستگاه hand cycler و سایر تجهیزات برای تقویت دستگاه قلب و عروق استفاده کنید، اما نداشتن تجهیزات خاص نباید شما را از ورزش بازدارد.
اگر می توانید بالاتنه تان را حرکت دهید، تمرین ساده ای انجام دهید: بازوهایتان را مستقیم جلوی بدنتان بالا ببرید و چند ثانیه به این حالت بمانید و بعد آنها را پایین بیاورید. بعد بازوهایتان را از پهلوها تا حد شانه بالا بیاورید، مدتی در این حالت بمانید و بعد آنها را پایین بیاورید. این حرکات را 15 تا 20 بار انجام دهید. بعد که قدرت بدنی تان بیشتر شد، می توانید این حرکات را با وزنه انجام دهید. تمرین های تخصصی تر برای بالاتنه شامل حرکت بالاانداختن شانه، پرس سرشانه و حرکت جلوی بازو است.
اگر می خواهید وارد عرصه ورزش های رقابتی شوید، می توانید انواع ورزش های سازمانی از بسکتبال گرفته تا تیروکمان را امتحان کنید.
تمرین های کششی و انعطاف پذیری نیز برای کاهش خطر آسیب ها اهمیت دارند. به خصوص باید همه عضلات عمده در بالاتنه شامل شانه، بازو، پشت و گردن را تحت کشش قرار دهید.
نکته هایی برای شروع ورزش
پیش از شروع برنامه ورزشی باید به پزشک مراجعه کنید تا از لحاظ جسمی معاینه شوید و مجوز انجام تمرین ها را بگیرید.
ورزشی را انتخاب کنید که از آن لذت می برید؛ ورزش آبی ورزش با موسیقی، تمرین در سالن ورزشی و… حتی می توانید تمرین ها را به صورت درازکش در تختخواب، پیش از شروع کارهای روزمره انجام دهید.
ممکن است هنگام انجام این برنامه ورزشی، احساس ناامیدی داشته باشید و فکر کنید که این ورزش ها به شما کمکی نمی کند. به این احساس توجهی نکنید و مثبت باشید و مثبت بمانید.
در جلسه های اول تمرین ها، بیش از حد به خود فشار نیاورید و تمرین ها را مرتب انجام دهید و به تدریج شدت آنها را بیشتر کنید. در انجام تمرین ها از روش های درست و مناسب استفاده کنید.
به «صدای» بدنتان که با شما «صحبت می کند» گوش دهید.
مربی شخصی یا فیزیوتراپیست؟
فرد معلول در شروع برنامه ورزشی اش باید یک مربی شخصی یا فیزیوتراپیست داشته باشد. چنین مشاوری به او کمک می کند تا حرکات را درست و در وضعیت بدنی درست انجام دهد، شمار حرکاتی که در هر بار تکرار می کند درست باشد و تمرین ها را به نحوی انجام دهد که آسیب نبیند.
بهتر است با مربی شخصی یا فیزیوتراپیست?تان درباره اینکه چه اهدافی دارید و به چه وضعیت بدنی ای می خواهید برسید، صحبت کنید. مربی یا فیزیوتراپیست می تواند بازخوردی درست درباره نحوه انجام تمرین ها به شما بدهد.
مربی شخصی معمولا به تناسب اندام و تمرین های قدرتی شما توجه دارد و معمولا در سالن های ورزشی یا ماساژ یافت می شود. فیزیوتراپیست معمولا در مراکز درمانی برای دادن تمرین های توانبخشی پس از عمل جراحی برای مدت معینی پس از مرخص شدن بیماران کار می کند.
بهتر است شخصی را انتخاب کنید که با او راحت تر هستید و دانش تخصصی درباره وضعیت بدنی و بیماری شما دارد.
مساله اصلی در ورزش برای افراد دچار مشکلات بینایی یا شنوایی، ایمنی است. مانند هر فرد مبتدی دیگری، باید به آهستگی با تمرین های هوازی تقویت کننده دستگاه گردش خون و یک برنامه روتین تمرین با وزنه ورزش را شروع و اطمینان حاصل کنید که تمرین ها را به شکل درست انجام می دهید.ورزش برای ناشنوایان و نابینایان
افراد دچار نقصان شنوایی یا بینایی، با موانع زیادی در زندگی روزمره مواجهند و این مشکلات هنگام ورزش بیشتر هم می شود.
مساله اصلی در ورزش برای افراد دچار مشکلات بینایی یا شنوایی، ایمنی است. مانند هر فرد مبتدی دیگری، باید به آهستگی با تمرین های هوازی تقویت کننده دستگاه گردش خون و یک برنامه روتین تمرین با وزنه ورزش را شروع و اطمینان حاصل کنید که تمرین ها را به شکل درست انجام می دهید.
یک گزینه، پیوستن به یک باشگاه ورزشی و استفاده از برنامه های تمرینی و تمرین دهنده است. تمرین دهنده می تواند شما را در سالن ورزشی هدایت کند و در استفاده از تجهیزات به شما یاری برساند. اگر علاقه مند به ورزش در فضای بیرون هستید، می توانید به برنامه های فدراسیون های ورزش معلولان بپیوندید که منابع لازم برای کمک به ورزش نابینایان و ناشنوایان را در اختیار دارند.
ورزش در خانه
اگر معلولیت شما به نحوی است که امکان ورزش در خانه را دارید، می توانید تجهیزاتی از این قبیل تهیه کنید:
تجهیزات وزنه زدن
وزنه دست و مچ
باندهای الاستیک
تشک ورزشی
توپ ورزشی در انواع اندازه ها و وزن ها
اگر روی صندلی چرخ دار می نشینید، فراموش نکنید باید از ترمز ها و پایدارکننده های مناسب برای ثابت کردن این صندلی یا نیمکت ورزشی هنگام تمرین استفاده کنید.
ممکن است نیاز به باندهای ولکرو (چسبنده) با اندازه های متفاوت برای بستن وزنه به مچ یا دست یا پایدار کردن تنه برای حفظ موقعیت آن هنگام ورزش داشته باشید.
تحقیقات نشان داده است که عمر افرادی که مرتب اقدام به تمرینات بدنی می کنند بیشتر از افراد غیر ورزشکار است. نیم ساعت پیاده روی سریع روزانه معادل حداقل یک و نیم سال افزایش طول عمر برای شما. یک ورزش معمولی و ساده طی روز، علاوه بر شادابی و نشاط نه تنها می تواند شما را از ابتلا به نارسایی های قلبی ایمن کند، بلکه طول عمر بیشتری را برای شما تضمین می کند.میزان اثر بخشی ورزش در جلوگیری از بیماری های قلبی و افزایش طول عمر بستگی به مقدار ورزشی دارد که شما طی روز انجام می دهید.
ورزش کمک می کند تا:
1- که بهتر و راحت تر بخوابید.
اگرچه ممکن است از نظر شما مسئله ای بدیهی بیاید، اما تحقیقات مربوط به ورزش کردن با راحت خوابیدن به تازگی انجام شده است. این تحقیقات نشان داده است که به طور میانگین 20 الی 30 دقیقه ورزش برای سه تا چهار روز در هفته کمک می کند که خواب راحت تری داشته باشید. هر چند، بهتر است که روز ها یا بعد از ظهرها ورزش کنید نه شب ها قبل از خواب چون در اینصورت خیلی پرانرژی خواهید شد و به سادگی خوابتان نخواهد برد.
ورزش کردن کمک می کند راحت تر خوابتان ببرد و بهتر بخوابید و ساعت خوابتان را هم بیشتر خواهد کرد. همچنین کیفیت خواب شما را هم بالاتر خواهد برد و سبب می شود که خواب عمیق تری داشته باشید.
2- باعث می شود دیرتر پیر شوید و از مرگ نابهنگام هم جلوگیری می کند.
هر چه سنتان بالاتر می رود، ورزش منظم می تواند شما را از نظر بدنی متناسب و سالم نگاه دارد. همچنین وضعیت پوست و ماهیچه های شما را هم بهتر خواهد کرد، قابلیت انعطاف شما را بالاتر خواهد برد و از بسیاری بیماری های مربوط به پیری از قبیل پوکی استخوان و بیماری های قلبی جلوگیری خواهد کرد.
3- مفصل ها، استخوان ها و ماهیچه های شما را سالم تر نگاه خواهد داشت.
هر چه سنتان بالاتر می رود، تراکم استخوان هایتان و انعطاف پذیری مفصل هایتان کمتر خواهد شد. ورزش کردن به طور منظم یکی از بهترین راه ها برای کم کردن مشکلات مربوط به ماهیچه ها، مفصل ها و استخوان ها است. یک برنامه ورزشی منظم به شما کمک می کند که قوا و انعطاف پذیری خود را حفظ کنید.
4- سیستم دفاعی بدنتان را تقویت خواهد کرد.
تحقیقات مختلفی نشان داده است که ورزش قدرت سیستم دفاعی بدن را بالا می برد. در نوجوانان و بزرگسالان ورزش می تواند به عنوان یک محرک طبیعی برای سلول های دفاعی به حساب آید. در افراد سالخورده عملکرد سیستم دفاعی خود به خود ضعیف می شود که می تواند خطر ابتلا به بیماری های مسری و واگیردار را افزایش دهد. اما تمرینات ورزشی منظم و متعادل مثل پیاده روی و دوچرخه سواری می تواند به طور تقریبی این ضعف سیستم دفاعی را در بدن کاهش دهد.
5- حافظه را قوی تر خواهد کرد.
پیاده روی سه روز در هفته به مدت 45 دقیقه برای بالا بردن زیرکی و هوش شما کافی است تحقیقات بسیاری نشان داده است که افرادی که روی قاعده ای منظم ورزش می کنند و قدرت تمرکز بهتری دارند. ورزش های هوازی قسمت های جلویی و جداره های بالایی مغز که به تمرکز مرتبط است را تحریک می کند.
6- اعتماد به نفس را بالا می برد.
این سوال ساده را از خود بپرسید: در کدام لحظه احساس بهتری دارم؟ وقتی روی مبل لم داده ام و مشغول خوردن یک پاکت چیپس هستم یا بعد از انجام یک تمرین ورزشی عالی از باشگاه برگشته ام؟ اگر مدتی است که بد هیکل شده اید، تمرینات ورزشی را شروع کنید، بنیه، ماهیچه ها و قدرت بدنیتان را افزایش خواهید داد و از نظر روحی حال بهتری خواهید داشت. این خود به خود باعث می شود که تصویر بهتری از خود داشته باشید و اعتماد به نفستان بالا رود.
7- انرژی و تحمل شما را بالا می برد.
تا به حال چند بار از باشگاه در رفته اید فقط چون خسته شده و دیگر تحمل ادامه تمرینات را نداشته اید؟ اما آیا زمانی که تنبلی را کنار گذاشته و به تمرینات ادامه داده اید احساس بهتری نداشته اید و پرانرژی تر نشده اید؟ افرادی که به طور مداوم ورزش می کنند، انرژی، قدرت بدنی و تحمل بیشتری دارند. مدت کمی بعد از آغاز تمرینات این انرژی بیشتر را در خود کاملاً حس خواهید کرد.
8- فشارهای عصبی، افسردگی و اضطراب را کاهش می دهد.
ورزش باعث می شود که اضطراب و استرس شما به پائین ترین حد خود برسد. در این حالت بدن شما بعد از یک یا دو ساعت بعد از اتمام تمریناتتان اندورفین بیشتری تولید خواهد کرد که اعصاب شما را تسکین داده و آسودگی خیالتان را افزایش خواهد داد. فایده دیگر فعالیت بدنی این است که شما را به داشتن رژیم غذایی مناسب تشویق می کند و تغذیه مناسب هم استرس را کاهش می دهد. حتی بعضی تحقیقات نشان داده است که از ورزش می توانیم به عنوان درمانی برای افسردگی نیز استفاده کنیم.
9- احتمال ابتلا به بسیاری از بیماری ها را کاهش می دهد.
بهترین نتیجه ای که از تمرینات ورزشی گرفته می شود این است که احتمال ابتلای شما را به بسیاری از بیماری های جدی و کشنده مثل بیماری های قلبی، فشار خون بالا، پوکی استخوان، دیابت، چاقی، کلسترول بالا، سرطان سینه ، ایست و حملات قلبی و ورم مفاصل کاهش می دهد.
