فیزیولوژی سلول ، بخش اول ساختمان سلول
سازمان بندی بدن :
کوچک ترین واحد ساختمانی بدن که قادر به انجام تمام اعمال حیاتی است سلول نامیده می شود . سلول ها به طور قابل ملاحظه ای هم از نظر ساختمان و هم از نظر عمل با یکدیگر تفاوت دارند و هر سلول دارای وظیفه مخصوصی است که باید انجام دهد مثلا وظیفه گویچه های سرخ حمل اکسیژن و انیدرید کربنیک است.گروه هایی از سلول ها که از حیث ساختمانی شبیه هم هستند همراه با ماده غیر زنده یا ماده بین سلولی موجود در میان آنها یک بافت را تشکیل می دهند . هر بافت برای انجام اعمال مشخصی تخصص عمل پیدا کرده است ، مانند بافت عضلانی که برای انقباض تخصص پیدا کرده است.
قدم بعدی در سازمان بندی بدن ، اجتماع انواع مختلف بافت ها و تشکیل یک اندام برای انجام اعمال اختصاصی است مانند کلیه که وظیف آن تولید ادرار است.قدم نهایی در سازمان بندی بدن ، اجتماع گروه هایی از اندام ها و تشکیل دستگاه است که هر کدام مسئول یک سری اعمال هستند مانند دستگاه گوارش که شامل دهان ، حلق ، مری ، معده ، روده کوچک و روده بزرگ همراه با اندام های ضمیمه شامل زبان ، دندان ها ، غدد بزاقی ، کبد و لوزالمعده است.
سلول ها :
مقادیر انبوهی اطلاعات درباره ساختمان و عمل سلول ها هر سال جمع می شود و این موضوع ناشی از این حقیقت است که روش های جدید تفحصی و نیز اصلاحاتی در روش های گذشته به وجود آمده اند . فقط اسامی چند روش مخصوص تا آنجا که در کتاب های بافت شناسی ذکر شده اند با رفرانس های انتخابی برای هر روش در اینجا ذکر می شود.
این روش ها شامل شیمی بافتی اوتورادیو گرافی ، تکلیس مقادیر کم ، استفاده از میکروسکوپ با نور فلوئورسانس ، میکروسکوپ الکترونی ، استفاده از میکروسکوپ به روش فازی و تداخلی و محفظه های شفاف و سایر تکنیک ها برای مطالعه سلول های زنده در جای خود از قبیل رنگ آمیزی فوق حیاتی و تکنیک دستکاری بافت ها در زیر میکروسکوپ می باشند.
ساختمان :
سلول ها از پروتوپلاسم تشکیل شده اند . کوچکترین سلول زنده ، ویروس مولد ذات الجنب و ذات الریه می باشد که بین ۱۲۵/ و ۱۵۰/ میکرون قطر دارد یعنی در حدود هزار بار بزرگتر از یک اتم هیدروژن می باشد .
در این تکه کوچک از حیات ، بیش از ۴۰ عمل آنزیمی مختلف نشان داده شده است . سلول های بدن انسان به قدری کوچک اند که نمی توانند بدون کمک میکروسکوپ دیده شوند به استثنای تخم لقاح یافته ( زیگوت ) که به صورت یک ذره کوچک توسط چشم غیر مسلح قابل رویت است . بدن انسان که با یک سلول شروع می شود (زیگوت ) ، به تدریج رشد می یابد تا اینکه تعداد سلول ها به قدری زیاد می شود که ورای درک انسانی است . هر سلول از دو قسمت هسته و سیتوپلاسم تشکیل می شود.
هسته :
در هنگام انترفاز هسته یک سلول انترفازی ( سلولی که دچار میتوز یا تقسیم سلولی نیست ) یک غشاء هسته ای ، یک تا دو هستک ، رشته های طویل ماده کر.ماتین و شیره هسته ای را نشان می دهد . از نظر رشته های طویل (پیچ نخورده ) ماده کروماتین در هسته های انترفازی یک استثنا وجود دارد . هرگاه سلول های پیکری محتوی دو کروموزوم x باشند یکی به حال پیچ خورده ( غیر فعال ) باقی مانده و به صورت یک ذره کروماتینی کوچک ظاهر می شود و کروموزوم جنسی نامیده می شود . این کروموزوم در جنین دو هفته ای آشکار می شود و معمولا نشان دهنده جنس ماده است و به نام جسم بار یعنی به نام محققی که برای اولین بار وجود آن را گزارش کرد خوانده می شود.
غشا هسته ای از دو لایه تشکیل شده که بین آنها یک فضای بسیار کوچک وجود دارد . عرض این فضا بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ آنگستروم است . یک واحد آنگستروم برابر با یک ده میلیونیم میلیمتر می باشد . ممکن است تجمعی از ریبوزوم ها بر روی لایه خارجی غشاء وجود داشته باشد . غالبا" لایه خارجی غشاء هسته ای در دنباله غشاء های سیتوپلاسمی که رتیکولوم آندوپلاسمیک را درست می کنند قرار دارد . منافذی در غشاء هسته ای نیز وجود دارد.
هستک ممکن است یکی یا مضاعف باشد.در حدود ۹۵ درصد هستک پروتئین ۵ درصد آن RNA ( اسیدریبونوکلئیک) با مقدار کمی DNA ( اسید دزاکسی ریبونو کلئیک ) است . به نظر می رسد که غشاء هستکی وجود نداشته باشد . ریبوزومها همراه با مقداری ماده رشته ای وجود دارند . RNA در هستک ساخته می شود . دو نوع اسید ریبونو کلئیک موسوم به اسید ریبونو کلئیک ریبوزومی و اسید ریبونو کلئیک انتقال دهنده در هستک ساخته می شود.
ماده کروماتین می تواند به صورت رشته ای ظریف مواج طولانی و یا به صورت دانه های ریز وجود داشته باشد . اسید نوکلئیک اصلی موجود در کروماتین هسته های انترفازی DNA می باشد . ملکول های DNA در هنگام انترفاز همانند خود را می سازند . شیره هسته ای یا ماده بین کروماتینی محتوی دانه هایی است که ممکن است ریبوزوم باشند . فعالیت متابولیک زیادی در شیره هسته ای انجام می شود.در هنگام میتوز به تدریج که میتوز یا تقسیم سلولی شروع می شود غشاء هسته ای و هستک ناپدید می شوند . کروماتین به صورت رشته های پیچ خورده فشرده موسوم به کروموزوم متراکم می شود که تعداد مشخص آنها در انسان ۴۶ عدد می باشد.
هر کروموزوم از طول به دو کروماتید تقسیم می شود . هر ملکول DNA در کروماتید چندین هزار ژن دارد و هر ژن در هنگام انترفاز تکثیر می شود . به این ترتیب به تدریج که سلول وارد مرحله میتوز می شود هر کروماتید دارای یک مجموعه کامل از ژنها می شود و این بدان معنی است که هر کروموزوم دارای یک مجموعه مضاعف از ژنها است . دو کروماتید در یک سانترومر به یکدیگر می چسبند اما بعدا جدا شده و در این حال سلول برای زمان کوتاهی دارای ۹۲ کروموزوم می شود.
منبع:اختصاصی elmevarzesh.com
فیزیولوژی گایتون
